Kuramların Doğrulanması, Desteklenmesi ve Pekiştirilmesi

Tümevarım konusunda söylediklerimizden de anlaşılacağı gibi bilimsel kuramların doğruluklarını desteklemek veya kanıtlamak sanıldığı gibi kolay değildir. Çünkü, bilimsel kuramlar açıklanan olguların genel ifadesinden veya özetinden daha fazla şey söyler. Bilim adamının iddiası eldeki mevcut kanıtların ötesinde bir şey söylemektir. Kaptan Cook’un Avustralya seyahatine kadar ‘’ Bütün kuğular beyazdır ‘’ ifadesi doğru idi. Fakat Cook’un bu ülkede siyah kuğuları gözlemesiyle söz konusu evrensel ifade yanlışlanmış oldu. Ancak, bilimsel kuramları doğrulamak veya yanlışlamak her zaman kuğu örneğinde olduğu kadar kolay değildir.

Bilimsel kuramları veya varsayımları test etmenin en önemli zorluğu şuradan gelmektedir: Bilim adamı kuramını diğer bazı kuramların yardımıyla birlikte test eder. Örneğin, bir bilim adamının T kuramının deneysel veya gözlemsel sonucu ile, H yardımcı varsayımın yardımıyla P gibi öndeyide bulunduğunu kabul edelim. Yani,

T & H ise, P’dir.

P öndeyişi yanlış ise bu sonuç T ve H’nin birlikte yanlış bir öndeyide bulunmasından kaynaklanmaktadır. Bu durumda bilim adamının yapacağı H’Yi atarak yeni bir yardımcı varsayımla birlikte T’yi yeniden test etmektir.

On dokuzun yüzyılın ortalarında astronotlar Uranüs gezegeninin yörüngesinde Newton çekim kuramıyla açıklanamayan bazı sapmaların olduğunu gözlemlediler. Söz konusu bu sapmalar Newton’un hareket ve çekim kuramıyla ilgili yasaları göz alındığında, Güneş’in ve diğer gezegenlerin çekim gücüyle uzlaşmıyordu. Peki, bu durumda Newton kuramı yanlışlanmış mıydı? O dönemde bu durumu açıklamaya çalışan üç farklı görüş ortaya çıkmıştı. Birinci görüşe göre, Newton kuramı yanlışlanmıştı; dolayısıyla kuramın alanı sınırlanmıştı; yani kuram Uranüs dışındaki gezegenlerin hareketlerini açıklamada doğrudur. Üçüncü görüş ise, Adams ( 1818-1892) ve Levirrior ( 1817-1877) adlı bilim adamlarının birbirlerinden bağımsız olarak İngiltere ve Fransa’da ileri sürdükleri varsayımdır. Bu görüşe göre söz konusu sapma Uranüs gezegeninin çekim alanına giren, yörüngesi ve kütlesi henüz bilinmeyen, keşfedilmemiş bir gezegenin veya yıldızın varlığından kaynaklanıyor olabilir. Gerçekten de daha sonraları teleskopla yapılan gözlemlerde böyle bir gezegenin, yani Neptün gezegeninin, varlığı keşfedildi. Böylece Newton kuramı bir kez daha desteklenmiş veya sağlamlanmış oldu. Demek ki, bir gözlemsel kanıt tek başına kuramın yanlış olduğunu belirlemez. Kuramla örtüşen tek tek gözlemsel kanıtlar da, kuramın kesin olarak kanıtlamazlar. Ancak her bir kanıt kuramı destekler, dolayısıyla onun doğruluğunu güçlendirir. Bir başka deyişle, bir bilimsel kuramdan yararlanarak ileri sürülen her bir başarılı açıklama veya öndeyi, söz konusu kuramın kabul edilmesin olumlu bir katkı sağlar.

Dikkat edilirse, bilimsel kuramların doğrulanmasından değil, desteklenmesinden, güçlenmesinden bahsediyoruz. Burada kullanılan desteklemek veya güçlendirmek sözcükleri bilim felsefesinde belli bir görüşü ifade eden sözcüklerdir. Tümevarım konusundan da bildiğimiz gibi, bilimsel kuramlar zaman ve mekan bakımından sınırlandırılmış bilgiler olmadıkları için ‘’ bütün kargalar siyahtır’’ gibi basit bir genellemeyi bile doğrulamak imkansızdır. Gözlenen bir siyah karga ‘’ Bütün kargalar siyahtır ‘’ genellemesini bir parça destekler, güçlendirir. Bu neden bazı felsefeciler, bilim felsefesinde doğrulama kavramından değil, destekleme kavramından bahsedilebileceğini savunmuşlardır.