İki Burun Deliğimiz Koku Almamıza Nasıl Yardımcı Olur?

Kızarmış hindi veya kabak tatlısını kokladığımızda, burun deliklerimize aynı koku molekülleri giriyorsa, neden bir burun deliği yeterli olmuyor? Ne duyduğumuzu ve seslerin nerden geldiğini anlamak için nasıl iki kulağa ihtiyaç duyuyorsak, koku da beyin tarafından stereo algılanır.

Birbirinden epey açık kulaklarımızın aksine, burun delikleri burnun ucunda yan yana durur. Ancak yapılan deneylerden anlaşıldığı üzere, her bir burun deliği, birbirinden yaklaşık 3,8 cm ayrık halde, ayrı bir hava kütlesini içine çekiyor. Beyin her iki burun deliğine gelen kokuyu kıyaslayarak koklanan şeyin görüntüsünü ve nereden geldiğini hafızada oluşturmaya çalışıyor.

Aynı zamanda burun deliklerimizden, burun dokusunun nasıl kasıldığını ve genişlediğine bağlı olarak, farklı miktarlarda hava akışı gerçekleşir. Bir taraf hafif şişse, diğer taraf serbestçe nefes alıp verebilir. Mukus içinde yavaş çözünen koku molekülleri, daha açık olan diğer delikten daha hızlı çekilmiş olan diğer delikten daha hızlı çekilmiş olabilir ve böylece kokuyu tespit etme şansı azalır.

Hızlı çözünen moleküller, birdenbire çok sayıda nöronla temas ettiğinde, yoğun bir koku aldığımızı hissederiz. İki burun deliğimizde gerçekleşen farklı hava akışları sayesinde iki türü de algılayabiliriz.

Berkeley, Kaliforniya Üniversitesi’nden araştırmacıların yaptığı bir deneyde, iki burun deliğinin kesinlikle ten burun deliğinden daha iyi olduğu ortaya konmuştur. Araştırmacılar 10 m uzunluğundaki bir ipi çikolata esansına batırıp üniversite binası dışındaki çimlerin üzerine serdiler. Paskalya zamanında yumurta arayan çocuklar gibi, deney katılımcılardan sadece burunlarını kullanarak ve zikzak çizerek koku alıp çikolata kokusunun izini sürmelerini istediler.

Gözlerine maske takan, kulaklarını tıkayan; ağır eldivenler, dizlik ve dirsek koruyucu giyen katılımcılar, yerde sürünerek çikolata kokusunu tespit etmeye çalıştılar. 32 kişiden 21’i, yani inanılmaz bir oranla üçte ikisi başından sonuna izi takip edebildi.

Bir burun deliği bantla kapatılan katılımcılar, kokuyu almakta daha çok zorlandılar. Benzer şekilde, iki burun deliğine de aynı havayı pompalayan bir alet taktıklarında, kokuyu tespit yetenekleri zayıflamış ve sadece yarısı başarılı olabilmiştir.