Determinizm Nedir?

Determinizm Nedir? Determinizm, nedensellik kavramı bağlamında evren işleyişlerinin farklı bilimsel yasalar (Fizik yasaları) ile belirlenmiş olduğunu ortaya atan bir öğretidir. Diğer bir deyim ile bu öğretiye göre her şeyin belirlenmiş olduğu ve değişmesinin mümkün olmadığını ileri süren bir kavramdır. Bu görüş aslında başta ahlak felsefesi olmak üzere felsefenin farklı dallarına dönüşmüş bir çalışmayı kapsamaktadır. Ahlak felsefesindeki insan ahlaki eylemlerinde bulunurken özgür müdür? Sorusuna da yanıt aramaktadır. Determinizmi savunan belirli başlı düşünürler; ‘Pierre Simon Leplace’, ‘Mac Plank’, ‘Barunch Spinoza’ gibi ünlü filozoflardır. 

Determinizmin Temel Yapı Taşlarından Sayılan Nedensellik İlkesi 

Günlük hayatımızda almış olduğumuz pek çok karar, düşünce ve eylemlerimiz belirli kurallar dahilindedir. Özgür irade ise birer yanılsamadan ibarettir. Bu anlamda bize özgü olan hareketlerimiz, yalnızca bilimsel yasaların işleyişi ile yakından ilişkilidir. Aslında insan iradesi olarak nitelendirilen her olgu, nedenler zinciri kapsamında ilerleyen bir süreç olmaktadır. Ayrıca bunda insan iradesinin herhangi bir etkisi bulunmamaktadır. Yani yalnızca neden ve sonuç ilişkisi bağlamında bu süreçler değerlendirilmektedir. Bu nedenle nedensellik ilkesi, determinizmin yapı taşını oluşturmaktadır.  

Spinoza-Pierre Simon Laplace

Evrende belirli bir düzen olmakla birlikte nedenler ve sonuçlar belirli bir düzen kapsamında ilerleyen süreçleri ifade etmektedir. Bu düzenin çözülmesi sonucunda ise neden ve sonuçların açıklanması sonrası gelişecek tüm olguların bilgisinin elde edilmesi mümkün olmaktadır. Spinozanın determinizm anlayışı kapsamında ise aklın tamamen objektif olması mutlak determinizm ile yakından ilişkilidir. Determinizmin klasik açıklaması ise 18.yy. ‘da ‘Pierre – Simon Laplace tarafından yapılmıştır. Bu açıklama neticesinde evrenin bugünkü durumu, evrenin önceki durumunun bir sonucudur. Ayrıca bununla birlikte sonraki durumun ise bir nedenidir.  

Determinizm Gelişimi  

Determinizm Nedir? Determinizmin temellerinin Thales’e kadar dayandığını söylemek mümkündür. Evrenin temel ilkelerinden biri Thales suyu olarak kabul edilmektedir. Anaksimandros yani sınırsız sonsuzu Anaksimenes yani miletli havayı ve Heraklitos logosu tüm oluşu düzenleyen birer unsur olarak almaktadır. Empedokles bu dört unsuru, su, hava, toprak ve ateş olarak belirlerken, Aristoteles ilk hareket ettirici olarak ve stoacılar evrensel logosu belirleyici unsurlar olarak görülmüştür.