Deniz ve Okyanuslar Neden Tuzludur?

Hiç yüzünüze çarpan bir dalga yüzünden su yuttuğunuz oldu mu? Deniz suyu, bir bardak musluk suyuna bir çay kaşığı tuz karıştırılmış kadar tuzludur.

‘’ Her yer su ama içecek tek bir damla su yok ‘’ diye yazmıştı Samuel Taylor Coleridge, Yaşlı Denizcinin Hikayesi’nde. Okyanusta, su ufka kadar uzanır. Ancak bu su, içerdiği yoğun tuz nedeniyle içilebilir değildir.

Kirliliği bir yana bırakırsak, tatlı sular ve nehirlerin suları içilebilir. Dolayısıyla gezegenimizin tuzlu denizlerinin bu tuzlu özelliklerini yine aynı nehirlerden aldığını bilmek şaşırtıcıdır.

Okyanuslar şoke edecek miktarda tuz içerir: Deniz 100 litre suyun yaklaşık 3,5 kg çözünmüş tuz içerdiğini bulurduk. Ortalama bir nehirde ise 100 litrelik suda yarım çay kaşığından bile az, sadece 5 gram tuz bulunur.

Aslına bakılırsa, denizlerdeki 50 katrilyon ton katı maddenin % 85’i sodyum ve klorür minerallerdir ( sofra tuzu da denir).

Nehirlerden gelen tatlı sular Dünya’nın her yerinde devamlı olarak okyanuslara karıştığından, denizlerin tuz oranının gittikçe azaldığını varsayabilirsiniz.

Uzak gelecekte, kendimizi tatlı sudan oluşan denizlerde yüzerken bulma ihtimalimiz pek mantıksız gelmiyor. Üstelik bir taraftan içilecek ‘’ çok fazla damla su ‘’ olacak!

Ancak her yıl nehirlerden denizlere binlerce ton katı madde karışır. Yağmur suyu ve akan nehirler karada, kayalardan ve topraktan tuzu alarak denize taşır. Patlayan volkanlar havaya tuz püskürtür, büyük kısmı denizler üzerine iner ve okyanus diplerindeki volkan ağızlarında deniz suyuna daha fazla tuz sızar.

Sonuç olarak milyarlarca yıl içinde, okyanuslarda biriken tuzlar şu anki korkunç miktarına ulaşmış oldu ( hepsi denizlerden çıkarılıp kurutulsa, gezegenimizdeki karaların tamamını 152 m yükseklikte beyaz kristallerle kaplamaya yeterdi).

Neyse ki Güneş sayesinde, tuz yerinde kalmaya meyillidir. Güneş’in ısısı gece ve gündüz denizlerin yüzeyindeki suları buharlaştırır. Yıldızımız Güneş su arıtıcısı görevi görür; su molekülleri uçup atmosfere karışır ama neredeyse tuzun tamamını geride bırakır. Sonra bir de deniz buzu var. Buz deniz suyundan oluştuğunda, su donar ama tuz denize geri döner.

Dolayısıyla denizlerdeki su buharlaştığında veya donduğunda, yüzeydeki su ekstradan tuzlu olur. Daha yoğun olan bu su, deniz tabanına doğru batarak Dünya genelinde okyanus sularının sirkülasyonunda önemli bir rol oynar.

Bilim insanları, nehirlerden denizlere taşınan sodyum atomunun, ortalama 237 milyon yıl kaldığını söylerler. Ancak bazı mineraller ortadan kaybolmuş gibi görünür. Nehirler denizlere klorürden çok kalsiyum taşır ama okyanuslardaki klorür miktarı kalsiyum miktarının 46 katıdır.

Peki bu nasıl olur?

Deniz kabukları, kabuklarını oluşturmak için kalsiyum çıkarır ve gereğinden fazla olan kalsiyum, mercan kayalıklarının oluşumu için başlıca madde olan kalsiyum karbonat şeklinde deniz tabanında depolanır.

Daha Az Tuzlu Deniz Suyu Nerededir?

Deniz yüzeyindeki suyun tuzluluk oranı bölgeden bölgeye değişiklik gösterir. Bilim insanları deniz suyunun ortalama tuzluluk oranının, iklim değişikliğinin bir göstergesi olabileceğini keşfettiler. Ortalama sıcaklık yükselip buzular daha hızlı erirken, tuz çözünerek denize karışır.

Bilim insanları, tropik sular daha tuzlu hale gelse de, kutuplara yakın deniz suyunun son 45 yıl içinde ciddi ortamda daha az tuzlu olduğunu bildirmişlerdir. Kuzey Atlantik, çok fazla tuz kaybederse, yüzeydeki sular daha az batacak ve bu durum da, okyanus sularının dolaşımına ve hava şablonlarının yapısına etki edecektir.