Buz Saçakları Nasıl Oluşur? Neden Sivri Uçları Vardır?

Buz Saçakları Nasıl Oluşur? Neden Sivri Uçları Vardır?

Güneşli ama buz gibi soğuk bir günde, karla kaplı bir çatı, mükemmel buz saçakları yapar. Özellikle Güneş ışığı, aynı zamanda tavan arasından gelen sıcaklıkla ısınmış olan çatıdaki karı ısıtır. Kar erirken, su, buz gibi soğuk çatı kenarlarından ve metal oluklardan aşağı sızar. Metal, termal enerji için çok iyi bir iletken olduğundan, su ısısını hemen kaybeder. Böylece donarak buzdan çıkıntılar ve kabartılar oluşturur.

Su, yerçekiminin etkisiyle çatıdan aşağıya akmaya devam ederken, diğer su moleküllerinin donmuş olduğu yerlerde toplanır. ( Su molekülleri diğer su moleküllerini çeker.) Buz, damla damla çoğalmış olur ve yere doğru yavaş yavaş bir saçak oluşuverir.

Ancak bir buz saçağını büyüten şey sadece damlayan su değildir. Çatıdan damlayan suyun sıcaklığı, dondurucu havanın sıcaklığından fazladır.

Isı enerjisi daha çok nesnelerden daha soğuk nesnelere geçer. Dolayısıyla ısı, buz saçağını kaplayan ince su tabakasından, etrafını saran daha soğuk havaya nüfuz eder.

Isısının bir kısmını kaybeden suyun üzerindeki ince katman donarak, büyüyen buz saçağının üzerine bir kat daha buz eklemiş olur. Saçak, suyun kendine haz özelliğiyle genişleyerek büyür. Bu özellik, sıvı halindeki suyun donarken genleşmesidir. ( Buz küplerinin buz kalıbından taşmasının nedeni budur.)

Hiç saçakların yumru yumru bombeleri olduğunu fark ettiniz mi? Bilim insanları, bu yumruların ilk başta küçük, sıradan taşkınlıklar olduğunu söylerler. Havaya doğru çıkıntı yaptıklarından, bu yumrular saçağın diğer taraflarına göre daha çabuk ısı kaybeder. Böylece aşağıya doğru sızan su, ilk önce bu yumruları tekrar dondurarak kalınlaşmalarını sağlar.

Saçak büyük veya küçük olsun, bombeler birbirinden yaklaşık 1 cm uzaklıktadır. Japon bilim insanları unun nedenini şöyle açıklar: Bir bombe büyürken, üzerine sızan su köpürür, tıpkı  kaya üzerinden geçen akarsu gibi. Köpüren su ısıyı yeterince iyi taşıyamadığından, bombenin donuşunu yavaşlatır. Böylece kocaman tek bir bombe oluşacağına minik yumrular oluşmuş olur.

Peki, ya keskin, sivri uçlar nasıl oluşur ? Sivri uçlu buz saçaklarının sırrı, etrafını saran havadır. Su buzdan, aşağı akarken ısısını kaybeder ( ısı havaya nüfuz eder) ve tekrar donar. Yukarıya doğru minik bir hava akımı saçağı şöyle bir yalamış olur. Bu sıcak hava saçağın üstünü bir örtü gibi kaplar.

Saçağın tepesi, altından daha sıcak olduğundan, çok yavaş büyür. Buna rağmen su, sızıntı yapmaya devam ettikçe tepesi alt kısmından daha çabuk büyür. Sonuç olarak ortaya çok sivri uçlu, uzun ve katmanlı bir saçak çıkmış olur.

Sivri uçlu, göz alıcı bu saçaklar, kendi ağırlıkları yere düşmelerine sebep olmadan önce ( bazen çatı damları veya ağaç dallarıyla birlikte ) 1,5 metre veya daha fazla uzunluğa erişebilirler.