Bilimin Amacı, Tanımı ve Bilimselliğin Ölçütleri Nelerdir?

Bilimin sayesinde Ay’a insan gönderebiliyoruz. Hastalıkları tedavi ediyor, atom bombası icat ediyoruz. Arabalar, uçaklar, televizyonlar, bilgisayarlar veya yaşamımızı değiştirecek birçok araç gereç üretiyoruz. Bütün bu teknolojik yenilikler, bilimsel bilginin pratik amaçla kullanılması sonucu ortaya çıkmıştır. Ancak, bilimsel bilgi, doğrunun aranması ve elde edilmesi amacıyla, sade merak ve hayret gibi psikolojik bir dürtüden de kaynaklanabilir. Demek ki, bilim adamı bir fenomeni betimlerken, açıklarken veya tahminde bulunurken, iki genel amaç gütmektedir: Birincisi, uygulamalı bilimlerde olduğu gibi kontrol etmek, planlama yapmak, teknolojik ilerleme sağlamak. İkincisi de merak, hayret ve öğrenme isteğini yerine getirmek. Bilimin amacı, anlamak, açıklamak, olacakları tahmin etmekİ; yani öndeyide bulunmak ve kontrol etmektir.

Kimya bir bilimdir; ama simya bilim değildir. Keza, astronomi bir bilimdir, ama astroloji bilim değildir.

Peki, bir bilginin bilimsel olup olmadığını belirleyen ölçütler nelerdir?

Bir bilimsel bilgi genellikle şu özellikleri taşıyor olmalıdır:

• Özneler arası test edilebilirlik: Bu prensip, bilimsel bilginin herkes tarafından prensipte ele alınıp kontrol edilebilme olanağının olmasını ifade eder. Bu anlamda kişisel sezgiler bilimsellik özelliği taşımazlar.
• Güvenirlik: Bu, bilimsel bilginin testler sonucu doğruluğunu kanıtlamış olmasını veya ona inanmayı gerektirecek makul nedenlerin olmasını ifade eder.
• Kesin ve Belirli olma: Bu, bilimsel bilginin kapalı, anlaşılmaz ve göreceli değerlendirmelerden uzak olmasını ifade eder.
• Tutarlılık ve sistematik olma: Birbiriyle bağlantısızlık ve çelişiklikten uzak olmayı ifade eder.
• Kuşatıcılık: Bilimsel bilginin olabildiğinde fazla açıklama gücünün olması gerekir.