e
sv

Bilim Felsefesinin Tanımı ve Konusu Nedir?

1690 okunma — 24 Ocak 2021 16:49
Bilim Felsefesinin Tanimi ve Konusu Nedir e1611868594360

Bilim Felsefesinin Tanımı ve Konusu Nedir?

Bilim felsefesi bilimin metodunu, anlamını ve mantıksal yapısını; bilimsel bilginin doğasını, yapısının ve özelliklerini; bilimsel kavramların, kuramların, yasaların mantıksal yapısını çözümleyerek anlama çabasıdır. Bilimler, fiziksel ve sosyal gerçeği açıklarken çeşitli kavramları ele alıp incelemez. Örneğin, bilim adamı sık sık nedensellik, yasa, kuram ve açıklama gibi kavramlardan bahseder. Peki ama ‘’ bir olay başka bir olayın nedenidir’’ de demektir? Nedensellik ilkesini nasıl anlamalıyız? Doğa kanunu ne demektir? Bilimsel kuramların doğası nedir? Bilimde betimleme ve açıklama nasıl yapılır? Kuramlar gözlemi etkiler mi? Etkilerse nasıl etkiler? Kuramlar gözlemi etkiler mi? Erkilerse nasıl etkiler? Tümevarımı nasıl temellendirebiliriz? İşte bilim felsefesinin kısmen yapmaya çalıştığı bu ve buna benzer soruları yanıtlamaktır.

Bilim adamı sıklıkla sıradan nesnelerden bahseder: Masa, televizyon, okyanus vb. gibi. Bunlara gözlenebilir varlıklar diyoruz. Ancak, bilim adamı aynı zamanda gözlenemez varlıklardan da bahseder: elektronlar, protonlar, genler, DNA vb. bu varlıklar algıladığımız dünyaya ilişkin varlıklarla nasıl ilintilendirilebilir? Bililm adamı gözlenebilir varlıkları kanıtlarken kullandığı yöntemleri, gözlenemez varlıkları kanıtlarken de kullanabilir mi? İşte bu soruları yanıtmalamak, mantıksal ve yöntemsel çözümleme gerektirir.

Bilim Felsefesinin Konuları Nelerdir?

Bilim felsefesinin belli başlı konularını şöyle sıralayabiliriz:

  • Biçimsel (Formel ) Bilimler: mantık ve matematik bilim midir? Eğer bilimse, ne anlamda bilimdir? Mantık ve matematik neyin doğrularını ifade eder? Matematikte deneysel bilimler arasındaki ilişki nedir?
  • Bilimsel Betimlemeler: Uygun bilimsel betimleme nasıl olmalıdır?
  • Bilimsel açıklama: Bilimsel açıklama nedir? Bilim nasıl açıklar? Başka türlü açıklama var mıdır?
  • Öndeyi ( Tahmin): Bilim, öndeyide bulunur. Bu nasıl mümkündür? Öndeyi ile açıklama arasındaki ilişki nedir?
  • Gözlem: Bilimde gözlemin yeri nedir? Bilimsel kuram ile gözlem arasında ne gibi bir ilişki vardır?
  • Nedensellik ve Yasa: Bazen bilimin yasalar yardımıyla açıklama yaptığını duyarız. Bilimsel yasalar nelerdir? Açıklamada nasıl bir rol oynar?
  • Kuramlar, Modeller ve Bilimsel Sistemler: Bazen de bilimin kuramlar yardımıyla açıklama yaptığını duyarız. Bilimsel kuram nedir? Bilimsel kuramlar açıklamada ne gibi bir rol oynarlar? Bilimsel kuramların doğruluğuna ilişkin ne söyleyebiliriz?
  • Belirlenimcilik ( Determinizm): Fizik ve sosyal alanda, bir olayın gerçekleşmesi belli bir nedensellik yasası çerçevesinde ortaya çıkması bir anlamda onun belli bir koşullar tarafından belirlenmiş olmasını ifade eder. Belirlenimcilik iddiası doğru mudur?
  • Doğa Bilimlerinin Felsefi Problemleri: Son yıllarda doğa bilimlerindeki gelişmeler birçok felsefi problemi beraberinde ortaya çıkarmıştır. Örneğin, görelilik kuram bilimde göreceliğin savunulmasına yol açmıştır. Bilimsel bilgi göreceli midir? Bazıları kuantum fiziğinin belirlenimciliği reddettiğini ileri sürmüştür. Bu doğru mudur?
  • Biyoloji ve Psikolojinin Felsefi Problemleri: Bu bilimler gerçekten fizik veya fizyolojiden farklı bilimler midir? Örneğin, biyoloji fiziğe veya fizik  ve kimyaya, psikoloji de nöro-fizyolojiye indirgenebilir mi?
  • Sosyal Bilimler: Bazılarına göre sosyal bilimler gerçek bilim sayılamazlar. Neden? Sosyal bilimlerle doğa bilimleri arasında gerçek bir fark var mıdır? Bazılarının ileri sürdüğü gibi doğa bilimlerinin objektif olmasına karşın sosyal bilimler sübjektif midir?
  • Tarih: Tarih bilim midir? Bilim değilse nedir? Tarihin yasalarından bahsederiz. Gerçekten tarihin yasaları var mıdır? Yoksa sadece genel eğilimler mi vardır?
  • İndirgeme ve Bilimin Birliği: Biyoloji ve psikolojinin fizik ve nöro-fizyolojiye indirgenmesinde bahsettiğimiz gibi, gerçekten bir bilim başka bir bilime veya bütün bilimler tek bir bilime indirgenebilir mi?
  • Bilim ve Deneyler: Bilim, değerlere ilişkin bir şey söyler mi? Bilim değer-yargısız mıdır?
  • Bilim ve Din: Bilimin bulguları ve sonuçlarıyla geleneksel dinlerin söyledikleri arasında ne gibi bir ilişki olabilir?
  • Bilim ve Kültür: Kültür ve değerler ile bilim arasında ne gibi bir ilişki ve etkileşim vardır?
  • Bilimin Sınırları: Bilimin sınırı var mıdır? Varsa bu sınırı belirlemenin ölçütü nedir?
Önerilen Konu:   Kar Taneleri Nasıl Çarpışmaz?

Bu bölümde yukarıdaki konuların bazılarını daha genişçe ele alacağız. Ancak, şunu belirtmekte yarar var. Bu bölümde alacağımız konular bilimler arasında ayrım yapmaksızın genel olarak tüm bilim alanlarına ait felsefi problemleri kapsamaktadır. Bir sonraki bölümde göreceğimiz gibi, sosyal bilimlerin kendine özgü felsefi problemleri vardır. Ayrıca, farklı bilim grupları arasında konu, içerik, yöntem ve bilgi bakımından farklılıklar vardır. Bu farklılıkları genel hatlarıyla görmek için burada bir bilimler sınıflandırılması yapalım:

Yukarıdaki Ayrım Neye Göredir?

  1. Bu bilimlerin içeriklerine göre: örneğin, doğa bilimlerinin konusu doğa, sosyal bilimlerin konusu ise insan eylemleri veya davranışları, sanat ve insan bilimlerinin ise hem düşünsel hem de sanatsal bilgiler.
  2. Bu bilimlerin kullandıkları yöntemlere göre: Örneğin, doğa bilimleri ve sosyal bilimler deney ve gözlem kullanır ama bu kullanış farklı biçimlerde olur. Sosyal bilimlerde daha çok pasif gözlem söz konusudur ve çoğu kez deneyler kendiliğinden olan olaylara dayanır. Matematik ve mantıkta ise doğa bilimlerinde olduğu gibi deney ve gözlem yapmak pek de mümkün değildir.
  3. Bu bilimlerin elde ettiği bilgilerin niteliğine göre: Örneğin, doğa bilimleriyle kıyaslandığında, sosyal bilimler ile sanat ve insan bilimlerinin elde ettiği bilgiler ne derece genelleştirilebilir? Keza, doğa bilimleri ve sosyal bilimler matematik ve mantık kadar kesin midir?
  • Site İçi Yorumlar

En az 10 karakter gerekli